ถ้าอยากให้คนธรรมดา มี EF ก็… “ ทำให้ EF เป็นของธรรมดา”
คุณค่าและความหมายที่แท้จริงของ EF คือ EF เป็นเรื่องความสามารถของคน ความสามารถในการบังคับสัญชาตญาณอย่างสัตว์ได้ สัญชาตญาณสัตว์นั้นมีเพื่อการอยู่รอด เพื่อไม่ถูกจับกิน เป็นส่วนของสมองที่ต้องทำงานไวมาก แต่ EF เป็นส่วนที่ทำให้เกิดความยั้งคิด เมื่อเกิดความยั้งคิด ไม่หุนหันพลันแล่น ไม่ถูกกระตุ้นโดยสิ่งเร้าที่ไม่ถูกต้อง ที่มาชักจูงไปในทางเสื่อม ชีวิตของคนคนนั้นก็จะดี ความสัมพันธ์ของเขาต่อคนอื่น หรือพฤติกรรม ความประพฤติต่างๆ ของเขาก็จะถูกกำกับโดยสิ่งที่เป็นเหตุเป็นผล EF จึงเป็นเรื่องความดี ฉะนั้นถ้าพลเมืองของเรามี EF เข้มแข็ง สังคมของเราก็จะอยู่เย็นเป็นสุขมากขึ้น นี่คือหัวใจสำคัญของ EF
ในอีกมุมหนึ่ง หากเราฝึก EF ให้เข้มแข็ง สมองส่วนความจำใช้งาน หรือ Working Memory มันจะใหญ่ขึ้น เปรียบเหมือนกับคอมพิวเตอร์ที่มีส่วน CPU (Central Processing Unit) ที่ทำหน้าที่ process data ได้มากๆ เหมือน “Intel inside” เหมือน chip ที่อยู่ข้างในคอมพิวเตอร์ สามารถดึง data จากหลากหลายด้านมาใช้ได้ในเสี้ยววินาที โลกสมัยนี้ซับซ้อนอย่างยิ่ง คนที่คิดได้จากหลายมุม ก็จะเป็นคนที่มีมุมมองกว้างขวาง และเข้าใจเรื่องที่ซับซ้อนได้ดี
EF เป็นส่วนหนึ่งของการเรียนรู้ อยู่ในชีวิตประจำวัน อยู่ในความรู้สึกนึกคิดของเรา อยู่ในระบบความปฏิสัมพันธ์ของตัวเรากับคนอื่น อยู่ในปฏิสัมพันธ์ของคนที่อยู่ในองค์กร คนที่ทำกิจกรรมร่วมกัน และดังนั้น มันก็ย่อมจะอยู่ในระบบต่างๆของประเทศทั้งหลาย เพราะระบบต่างๆ ก็มีคนเป็นองค์ประกอบสำคัญ EF จึงเปรียบเหมือน CPU ที่ซ่อนอยู่ข้างในคนและในระบบสังคม
เด็กที่ได้รับการฝึก EF แข็งแรง ก็จะมีบุคลิกภาพ (character) หรือจะเรียกว่ามีคุณลักษณะที่ดี การศึกษาสมัยใหม่ไม่ใช่เรียนเพื่อวิชาความรู้หรือเพื่อหางานทำเท่านั้น แต่เรียนเพื่อสร้างบุคลิกภาพ สร้าง mindset ในด้านบวกประกอบไปด้วยEF จึงเป็นตัวช่วยเสริมการพัฒนาบุคลิกหรือคุณลักษณะให้ดี
นับวันการเรียนรู้ของมนุษย์ต้องเปลี่ยนชุดความรู้มากขึ้น เร็วขึ้น รุนแรงขึ้น ผมเห็นว่า คนที่มี EF แข็งแรงจะมีพื้นฐานที่ทำให้ตนเองปรับตัว เปลี่ยนแปลงได้ง่าย โลกสมัยนี้ต้องการการเรียนรู้ที่นำไปสู่การเปลี่ยนแปลง ที่เรียกว่า Transformative Learning ซึ่งมนุษย์ควรมีสมรรถนะหรือขีดความสามารถในการเป็นส่วนหนึ่งของการเปลี่ยนแปลงนี้อย่างเป็นผู้กระทำ ไม่ใช่ผู้ถูกกระทำ การมีชีวิตที่ดีได้ต้องเป็นผู้นำการเปลี่ยนแปลง ภาษาอังกฤษเรียกว่า Change Agent การมี EF เข้มแข็งจะทำให้คนนั้นเป็น Change agent ได้ง่าย ได้แข็งแรงกว่า เพราะว่ามีสมองที่มีความคิดยืดหยุ่น และมองสิ่งต่างๆ ได้หลายแง่หลายมุม
ดังนั้น ก็ต้องทำให้ EF เป็นของธรรมดา เป็นเรื่องสามัญที่ทำกันอยู่ในบ้าน ในโรงเรียน ในสังคมในที่ทำงาน พูดง่ายๆ คือในสังคมทั้งหมด เมื่อคนมี EF ดี คนจะฟังกันมากขึ้น ปฏิสัมพันธ์เชิงอำนาจแนวดิ่งจะลดลง ปฏิสัมพันธ์ในเชิงรับฟังแนวราบมากขึ้น รับฟังซึ่งกันและกัน ให้เกียรติซึ่งกันและกันมากขึ้น ลองไปสังเกตเด็กว่า เมื่อมีการนำ EF ไปฝึก เขาเปลี่ยนแปลงยังไง เด็กจะฟังกัน ให้เกียรติกัน เคารพผู้อื่น เคารพตัวเองด้วย มั่นใจตัวเองแต่ก็เคารพผู้อื่นเป็นด้วย เราต้องฝึกจนชิน จนเป็นธรรมดาของเขา
ต้องทำให้ EF เป็นของธรรมดา เป็นเรื่องสามัญที่ทำกันอยู่ในบ้าน ในโรงเรียน ในสังคม ในที่ทำงานถ้าในสังคม คนมี EF ดี ผู้คนจะฟังกันมากขึ้น ปฏิสัมพันธ์เชิงอำนาจแนวดิ่งจะลดลง แนวราบจะมากขึ้น รับฟังและให้เกียรติซึ่งกันและกันมากขึ้น
ศาสตราจารย์ นายแพทย์วิจารณ์ พานิช
สื่อชุด พลังสมองเด็กไทย สร้างได้ด้วยพลังชุมชน
ความรู้จากบทสัมภาษณ์ ศาสตราจารย์ นายแพทย์วิจารณ์ พานิช
